کوژراوە لە مندا من
(بە بیانووی مەرگی ئەو هەموو شاعیرە لە وڵاتە تەنیاکەمدا)
فەریدوون ئەرشەدی
مەستێک بە بازاڕای وشەکاندا
بە کووپەیەک شەرابی نەدیتراوەوە
بێدەنگ ،
هەڵدەکا با لە ئێسقانی زەمان دا
دەلەڕێتەوە حەنجەرەی باخان بە قەتاری شین
سەنگەری شیعر
شێرکۆ بێکەس ، شیعر و شۆڕش*
)پیویست بوو بە قەڵەم ، سەنگەریش لە شیعرا هەڵکەنی(
فەریدوون ئەرشەی
دەیەی ١٩٦٠ی زایینی ،رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ، بەتایبەت وڵاتانی میسر و فەلەستین ، ئێراق و لوبنان و سورییە، بە هۆی درووست بوونی دەوڵەتی ئیسرائیلەوە لە بارودۆخێکی تازە و دەگمەندا دەژیان . مقاوەمەت و بەرخۆدان، یەکێ لە گرینگترین مژارە فیکری ، سیاسی و هونەرییەکانی نێۆ پانتایی مەیدانی سیاسەت و کلتووری ئەم وڵاتانا بوو. شکستی هاوپەیمانانی عارەب بەرانبەر بە ئیسرائیل ، کارییگەریەکی هێندە گەورەی لەسەر هەست و ئەندێشەی رۆشنبیرانی ئەو سەردەمە دانابوو کە زۆربەی بەرهەمەکانیان، بەتایبەت لە بواری شیعر و ئەدبیاتدا، وەسفی ترادژیای مرۆڤکە لە نێوان گێژەنی توانەوە و پاراستنی ناسنامەی خۆیدا نغرۆ کراو . خاک و نیشتمانی داگیر کراو ، ئاوارە بوون و پیلانی نێو دەوڵەتی بۆ دابڕاندنی ئینسانی عارەب و دەرپەڕاندنی لە زێد و نیشتمانەکەی ، ڕەوایی و سەرەوەریی چەک بۆ پاراستنی کەرامەتی ئینسان و خەباتی چەکداری بە شێوە چریکی ، لە زمانی شاعیرانی ناسراوی وەکوو ئەدۆنیس و مەحموود دەروێش و موعین بسیسۆ ، ئەلبەیاتی و کەسانی دیکەوە لە رێگای گۆڤارەکانی عارەبییەوە دەگەیشتنە عێراقی ئەو سەردەمە و
خۆت
فەریدوون ئەرشەدی
چەند لە تۆ ئەچن ئەم شکۆفانە
دەبنە هەموو شتێک
سێو
هەنار
گێلاس .
تۆش دەبیتە دایک
خوشک
هاوسەر
دەبیتە نیوەی کۆمەڵ
بەڵام
نابیتە خۆت .
عەیزەت
فەریدوون ئەرشەدی
ئاسەی عەلی هۆرەی بچریایێ، کۆڵانەکەمان پر دەبوو لە دڵتەنگی
. هاوینان ئەو شەوانەی جۆرێک جەزبە دەیگرت، پاڵی دەدا بە کۆڵەکەی بەرهەیوانەکەیانەوە
، هۆرەیەکی فرە حەزینی دەچڕی . لەوکاتانا باوکم
سیگارێکی دادەگیرساند و دایکم خۆی بە کارێکەوە خەریک دەکرد . دیار بوو لە شتێک هەڵدێن
و حەز ناکەن بیری لێبکەنەوە . دەیان گوت سدێقە شێتی کوڕی سەی عەلی
بەم هۆرەیە ئارام دەگرێ .
لە ناو دەروازەی ماڵی خۆماندا دانیشتووم، چاوەڕێی بارام و نادر ئەکەم . دەنگی سەی عەلی وای لێکردووم بڕۆم و قامک لەسەر زەنگی دەرگاکەی ئەوان دانێم و
تا هەموو خەڵکی ماڵیان نەهاتوونەتە دەرەوە، قامکم هەڵنەگرم . بەڵام لە براکانی ئەترسم
. دڵنیام ئەویش لە براکانی ئەترسێ وا کاتێ لە ماڵی خوشکی دەگەڕێتەوە و دەگاتە ئاستی
من ، لۆی چارشێوەکەی دێنێتەوە سەر دەمی و هەر بە گۆشەی چاو بۆم دەڕوانێ . باوکم جارێکیان
بۆ خەلیفە رەحێمی دەگێرایەوە کە گیر خواردن لە گۆشەدا ، لە جەرگەی کارەساتەکە کوشەندەترە، وەکوو گۆشەی زیندان و گۆشەی
خانەقا و گۆشەی تەنیایی و دڵنیام مەبەستیشی گۆشەی چاو بووە . ڕەنگە ڕازی دڵتەنگیی هۆرەکەی
ئا سەی عەلیش ئەمە بێ، نازانم
فرووغ مرد ، باوکیشم مرد
کاوە گوڵستان (کوڕی ئیبراهیم گۆڵستان ) :
لە فارسییەوە بۆ کوردی : فەریدوون ئەرشەدی
دە دوازدە ساڵان بووم کە فرووغ هاتوچووی ماڵمانی دەکرد..بۆ من زۆر سەرنج ڕاکێش بوو. فرووغ خانمێکی جەوان بوو ، ترۆمبێلێکی ئالفارۆمێئۆی شینی ئاسمانی رەنگی هەبوو ،سەرەکەی هەڵدەدایەوە..ئەمە بۆ من وێنەی مرۆڤێکی ئازاد و رەها بوو..هەر کاتێ دەرفەتی هەبوایە ، سوارمی دەکرد و دەچووینە شەمێران،،ئەو ساتانەی لە ترۆمبێلەکەیدا بووم، تا ڕادەیەک کاریگەری لەسەرم دادەنا ..نازانم بۆ بەڵام هەستم بە ئازادی دەکرد..ئەو شەپۆلانەی لە ئەوەوە دەهاتن، شەپۆلی مرۆڤێکی ئازادە بوون .
پێوەندی باوکم و فرووغ، پێوەندییەکی کراوە بوو، شتێک نەبوو کە لە بنەماڵەکەماندا بە پێوەندییەکی نەزانراو و خراپ لێکبدرێتەوە،ئەوە دونیای دەرەوە بوو پێوەندییەکی چەپەل کرد، مرۆڤە چکۆلەکانی دەرەوە بوون کە بە هۆی نزم بوونی ئاستی بیرکردنەوەیانەوە نەیادەتوانی لەو ڕووداوە تێبگەن . خۆشەویستی یەکێ لە سادەترین رووداوگەلی ژیانە ،مرۆڤەکانی دەرەوە بە لێکدانەوەهایەکی نادرووست ، ژیانیان لە هەموومان تاڵ کرد.
ئێمە دەتوانین لێرەدا بە پێوەندییەکی دەروونیی دوو ئینسان لە رەوتی مێژوودا ئاماژە بکەین کە نە کەسی بریندار دەکرد ،نە پێوەندی بە کەسەوە هەبوو ...
کاتێ فرووغ مرد هەموو شتێک گۆڕدرا..باوکم کەوتبوە حاڵەتێکی سەیرەوە . کەش و هەوایەکی زۆر قورس باڵی بەسەر ماڵماندا کێشابوو.. بۆ من و دایکم زۆر زەحمەت بوو قورسایی خەمی باوکم هەڵبگرین..وای لێهاتبوو نە دەکرا لە تەکیا قسە بکەی،،نەدەکرا لێی نزیک ببیتەوە..لەماڵا بوو، بەڵام واتدەزانی لەم دوونیایەدا نەماوە..
لە خوارەوەی حەوشەکەمان چەند داری کاژ هەبوون , باوکم ناشتبوونی..هەر جارەی لە پەنجەرەوە دەمڕوانییە دەروە، باوکم وەکوو ئەوانەی بەدەم خەوەوە رێ دەکەن،لە نێوان ئەو درەختانەدا وەستابوو، بۆنیانی دەکرد..شەپۆلانی خەمی دەوروپشتی زۆر بەقوەت بوون..
ئەگەر خۆشەویستی ئەو شتەیە کە بە مردن وەها کاریگەرییەکی لەسەر مرۆڤ هەیە ، ئیتر کەڵکی چییە؟
خەتای فرووغ نەبوو، کێشەکە لای باوکم بوو کە تا ئەو ڕادەیە خۆی گیرۆدەی کردبوو..گیرۆدەیی باوکم بە بە چەشنێک بوو کە پاش دابڕانەکە، ژیانی باوکیشم پچڕا..سەرەڕای ئەوەی باوکم پاش مردنی فروغ کارهایەکی زۆر بەنرخی بەرهەم هێنا،بەڵام من ئیدی وەکوو (( مرۆڤێکی زیندوو)) نەدەهاتە پێش چاوم ..
تا ئەو جێگایەی پێوەندی بە منەوە هەیە ،مردنی فرووغ ، باوکی منیشی کوشت .
کاوە گوڵستان کوری ئیبراهیم گوڵستان لە ساڵی ١٣٢٩ ی هەتاوی لە شاری ئابادان هاتە دونیاوە..بڵاو بوونەوەی وێنەکانی لە رووداوەکانی شۆڕشی ئێران و شەری عێراق و ئێران، ناوی کاوەی لە نێوەندە خەبەرییەکاندا وەکوو وێنەگرێکی بەتوانا دەرخست و لەو بوارەدا خەڵاتی زۆری بە دەست هێنا..کاوە گوڵستان لە بەهاری ساڵی ١٣٨٢ ی هەتاوی لە کاتی وێنەگرتندا بۆ ناوەندی هەواڵنێری بی بی سی ،لە شاری کفری کوردستانی عێراقدا ، بە هۆی تەقینەوەی مینەوە گیانی لە دەست دا
شیعری گێرهارد رۆمباخ
لەئاڵمانییەوە بۆ کوردی : فەریدوون ئەرشەدی
وەرە با پێکەوە
ئەو دوور دوورانەش ببینین
ئەم ماڵە ڕۆژ بە ڕۆژ تەنگتر دەبێتەوە
دەمهەوێ ئەستێرە دوورەکان و
هەتاهەتاییش ببینم
ئاسمان هاتوەتە ئەم نزیکانە
لەسەر ڕێگای ڕۆشتنم دا
وەستاوە
گێرهارد رومباخ لە ساڵی ١٩٣١ ی زایینی لە شاری( کۆبوورگ)ی وڵاتی ئاڵمان لە دایک بووە، موهەندسی بیناسازییە.لەساڵی ١٩٥٤ ەوە کە ژنی هێناوە چووتە وڵاتی سوید ، لەوێ دەژیت و کار دەکات. بە دوو زمانی ئاڵمانی و سوئێدی دەنوسێ. بیست ساڵە شیعر دەنووسێ ، ماوەی چوار ساڵە کارەکانی بڵاو دەکاتەوە..
شیعری گێرهارد رۆمباخ
لەئاڵمانییەوە بۆ کوردی : فەریدوون ئەرشەدی
ناچارنیت
بە ڕێگایەکدا بڕۆی
کە دەگاتە تاریکی
ناچار نیت
لە شوێنێک دانیشی
کە هەتاو نایگرێ
دەتوانی بژیت
بێ پەشیمانی
خەون ببینی
بێ خەمناکی
گێرهارد رومباخ لە ساڵی ١٩٣١ ی زایینی لە شاری( کۆبوورگ)ی وڵاتی ئاڵمان لە دایک بووە، موهەندسی بیناسازییە.لەساڵی ١٣٥٤ ەوە کە ژنی هێناوە چووتە وڵاتی سوید لەوێ دەژیت و کار دەکات. بە دوو زمانی ئاڵمانی و سوئێدی دەنوسێ. بیست ساماوەی چوار ساڵە کارەکانی بڵاو دەکاتەوە..
هێمن و کاریگەریی لە سەر شیعری ئەوڕۆی رۆژهەڵاتی کوردستان
دەوری هێمن لە شیعری ئەمرۆژی رۆژهەڵاتی کوردستان دا چی بووە و لە چ شێوازێک لە دەقی شیعری دا دەتوانین کاریگەرییەکانی ببینینەوە ؟
(( رووداوێکی زۆر سەیر ئەوەیە کە ئەم پرسیارە ، سێ شاعیر : ( سەیف ،،هێمن،،سوارە ) کە بە نوێکەرەوەی سێ قۆناخی شیعری لە رۆژهەڵاتی کوردستان دا ناسراون ، دەگرێتەوە )).
بە بۆچوونی من ئەم ....
ئهگهر ههر کهس به قهدهر زانستی خۆی قسهی دهکرد، دونیا چهند ئارام و بێدهنگ دهبوو .